Het illustere Circuit Zandvoort: van straatcircuit tot hedendaagse Formule 1-klassieker

Dit weekend racen we op Circuit Zandvoort. Dit circuit staat pas net weer op de Formule 1-kalender, maar kent een bijzonder rijke historie die het eigenlijk in het rijtje met meest illustere banen zou moeten zetten. Spa-Francorchamps, Circuit de Monaco, Monza, Silverstone, maar ook gewoon onze Nederlandse trots: Circuit Zandvoort. Van straatcircuit, want ja, zo begon Circuit Zandvoort écht, tot aan wereldwijd Oranjefeest: zo is het topevenement van de Nederlandse badplaats geworden wat het is.

Lezers van Charles Sanders' Formule 1 Grand Prix 1948 - 2020 Zandvoort worden in zijn boek getrakteerd op een korte inleiding met informatie over de eerste jaren van het evenement. Hij benoemt Henri van Alphen, in oktober 1925 benoemd tot burgemeester van Zandvoort, als geestelijke vader van het circuit. Hij bood de vrijheid voor een wedstrijd in de beginjaren van de Nederlandse racerij. Deze werd gehouden op 3 juni 1939 op een tijdelijk straatcircuit. Dit straatcircuit overlapt niet met delen van het huidige circuit, al is er wel nog een poging gedaan om dit te realiseren in een van de lay-outs.

De straatrace was een succes en in Zandvoort, destijds een redelijk elitaire locatie, ontstond het idee voor een permanent circuit. Van Alphen legde hier de basis voor, maar werd in 1942 tijdens de bezetting van de Duitsers aan de kant geschoven. Na de oorlog keerde hij terug als burgemeester en in zijn tweede termijn, die drie jaar duurde, ontwikkelde hij samen met Britse Le Mans-winnaar Sammy Davis het circuit. Op 7 augustus 1948 hield men de eerste Nederlandse Grand Prix ooit op Circuit Zandvoort. Prins Bira van Siam (die Thailand vertegenwoordigde) won deze eerste editie.

Dit vormde het startschot voor een lange reeks aan wedstrijden in Zandvoort, al telde de Nederlandse Grand Prix vanaf 1952 pas mee als officiële Formule 1-race. Het circuit van deze periode heeft weinig weg van waar de coureurs nu op in actie komen. Op de onderstaande track lay-out is te zien dat bochten als de Tarzanbocht, de Gerlachbocht en de Hugenholtzbocht al wel aanwezig waren, evenals het Scheivlak. Wel is het oude circuit vele malen ruimer dan het huidige circuit en veel sneller, vanwege het feit dat er relatief minder bochten in zitten. Qua kilometers is het echter niet veel langer - het oude circuit is 4,193 kilometer lang, het huidige circuit 4,259 kilometer.

Circuit Zandvoort (1948 - 1971)

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

In deze periode won Circuit Zandvoort aan enthousiasme onder de racegemeenschap. Vanaf 1952 streden oude grootheden er om Formule 1-punten toen de kalender slechts acht Grands Prix kende. Daar was de Nederlandse Grand Prix er dus één van. Vandaar dat Circuit Zandvoort qua historische waarde absoluut niet onderschat mag worden, en het eigenlijk zonde is dat deze zo lang van de kalender verdween, al gebeurde dat in 1971 nog niet.

Tussen 1952 en 1971 sloten vele grote namen zich aan bij de winnaars van de Grand Prix van Nederland. In de jaren '50 komen we heren als Alberto Ascari en Juan Manuel Fangio tegen, maar ook Stirling Moss. In de jaren '60: onder meer Jack Brabham, Graham Hill, Jim Clark en Jacky Stewart. Dit zijn heren die in hun eigen tijdperk een grote impact maakten in de sport.

In deze periode kende Zandvoort ook Nederlandse deelnemers. Dries van der Lof en Jan Flinterman racen op 17 augustus 1952 mee in de eerste Nederlandse Grand Prix voor punten. De Koninklijke Nederlandse Automobiel Club (KNAC) betaalde destijds tweeduizend gulden om de heren mee te laten doen. Waarom zijn naam niet voorkomt in de einduitslag? Door enkele hele lange pitstops kwam hij twintig ronden na de geblokte vlag pas over de eindstreep, en werd hij niet afgevlagd. De Nederlandse Grand Prix was zijn eerste én laatste Formule 1-wedstrijd.

Flinterman, een oorlogsheld die voor de Royal Air Force als Spitfire-piloot talloze missies volbracht, stapte in de bolide van teamgenoot Chico Landi - hij was vele malen sneller in de kwalificatie, en na zeven ronden stopte zijn eigenlijk auto ermee. Hij reed de race uit, maar kwam niet verder dan een negende plaats. In die tijd leverde dat coureurs geen punten op.

Ook de bekendere Carel Godin de Beaufort racete in deze periode in de Formule 1. Met zijn optreden tijdens de Grand Prix van Nederland in 1962 kwam hij als zesde over de eindstreep, terwijl hij de overwinning naar Fangio zag gaan. Hij kwam twintig minuten na de Argentijn over de eindstreep, maar ging tóch naar huis met een punt. Het was de eerste keer dat een Nederlander scoorde tijdens de Nederlandse Grand Prix. Een laatste Nederlandse naam uit deze periode is Ben Pon: hij reed één F1-race op Zandvoort in 1962.

Circuit Zandvoort (1972 - 1989)

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

In 1971 wordt een kleine verandering doorgevoerd aan Circuit Zandvoort. Kijk maar eens naar de Panoramabocht (in de bovenste afbeelding verkeerd geschreven). De reden dat deze bocht aangepast werd, was omdat Circuit Zandvoort een negatieve naam gekregen had. In 1970 crashte Piers Courage, waarna hij ter plekke overleed. Daardoor werd de Grand Prix van Nederland in 1972 niet verreden - het circuit werd niet veilig geacht.

Een jaar later kreeg het circuit weer het groene licht, maar crashte Roger Williamson. Zijn auto vatte vlam en kon niet op tijd geblust worden. Ook Williamson stierf in het harnas. Het was duidelijk dat er meer veiligheidsaanpassingen nodig waren om meer dodelijke ongelukken op het circuit te voorkomen. Vanaf 1974 werd er na die aanpassingen gewoon weer geracet, tot en met 1985. In 1980 onderging het circuit nog een kleine aanpassing. Bij het hondenvlak werd een chicane toegevoegd die dat rechte stuk in tweeën spleet.

Nederland werd in deze periode vertegenwoordigd door Gijs van Lennep, Jan Lammers en nog een handjevol minder succesvolle coureurs. Van Lennep wist in 1973 zesde te worden op Circuit Zandvoort. De in Zandvoort geboren Lammers had met punten op het circuit waar hij zo ongeveer op opgroeide zijn persoonlijke sprookje kunnen voltooien, maar in 1982 valt hij tijdens de Grand Prix uit, in ronde 41 om precies te zijn. Het was hem niet gegund, maar zijn prominente rol in het organiseren van de terugkeer van de Grand Prix van Nederland zal ongetwijfeld veel goedgemaakt hebben.

Circuit Zandvoort (1999 - nu)

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Er zit tien jaar tussen de huidige baan lay-out en de vorige. Dat komt doordat tussen 1990 en 1998 er gebruik gemaakt werd van een kortere versie van het huidige circuit, waarin men na de Hugenholtzbocht rechtsaf sloeg. Hierop is door de Formule 1 echter nooit gereden, dus deze lay-out hebben we uit irrelevantie weggelaten. Vanaf 1999 bestaat Circuit Zandvoort uit de bovenstaande lay-out. Daar moet nog een kleine nuance aan toegevoegd worden, want de versie van 1999 - 2019 kende uiteraard de twee kombochten niet. In 2019 zijn er dus nog twee wijzigingen aangepast aan het asfalt.

Het circuit in de huidige staat kent verreweg het meeste en grootste Nederlandse succes. Verstappen heeft de eerste drie edities van zijn thuisrace weten te winnen. Het winnen van één race is al uniek, laat staan drie keer op eigen grond. Zondag aanstaande zal hij die reeks moeten verdedigen tegen McLaren en Mercedes, twee teams die op het eerste oog momenteel sterker lijken dan Red Bull Racing, het team van Verstappen. Desondanks kunnen Nederlandse fans zich opmaken voor een fantastisch weekend. Al wint Verstappen niet, het feest naast het circuit is er altijd.

Onzekere toekomst van Zandvoort

Het is nog niet zeker dat de Formule 1 in de jaren na het huidige contract nog naar Nederland zal komen. Dat is op zijn minst verrassend te noemen, want de afgelopen jaren heeft Zandvoort als ideaal uithangbord gefungeerd voor hoe duurzaam, feestelijk en gezellig de sport kan zijn. Circuit Zandvoort is internationaal race-erfgoed en het zou doodzonde zijn wanneer economische belangen van Liberty Media voorgaan, en dat internationale race-erfgoed weer laten verwateren, net zoals we eerder al gezien hebben.